Onderzoek

Monitoring

Hoe gaat het nu met de natuurwaarden van een gebied? Een veel gestelde vraag. Monitoring is de methode om de effecten van natuurontwikkeling, inrichting en beheer op het natuurlijk milieu te meten. Een monitoringsonderzoek bestaat uit periodiek uitgevoerde karteringen en/of flora en fauna-inventarisaties. Eerst wordt de zogenaamde ‘nulmeting’ uitgevoerd, daarna volgt de ‘vervolg-monitoring’. Na verloop van een bepaalde periode (veelal meerdere jaren) kunnen de gegevens geïnterpreteerd en gebruikt worden t.b.v. beheerevaluatie. Ten Haaf & Bakker hebben in de loop der jaren gewerkt aan een groot aantal monitorings-onderzoeken voor verschillende opdrachtgevers.

Voorbeelden

Monitoring flora en vegetatie Zwakke schakels Noord-Holland

De Hondsbossche en Pettemer Zeewering voldoen niet meer aan de veiligheidseisen en worden daarom versterkt. Voor de dijk zullen zandsuppleties worden uitgevoerd. De versterking met zand verandert het landschap en heeft gevolgen voor de natuur. Er ontstaat nieuwe natuur, maar er zal ook invloed zijn op bestaande natuur.
De Harger- en Pettemerpolder staan bekend om zijn brakke natuurwaarden. Zilte graslanden en wateren herbergen veel zeldzame plant- en diersoorten. Doordat voor de dijk een duin wordt aangelegd, zal de zoute kwel direct achter de dijk afnemen. Modelberekeningen hebben aangetoond dat een strook van maximaal 350 meter minder brak zal worden, wat directe gevolgen kan hebben voor de huidige natuurwaarden.
Ook voor de, als Natura 2000 gebied aangewezen, duinen ten noorden en ten zuiden van de Hondsbossche en Pettemer Zeewering kan de versterking gevolgen hebben. Veranderingen in saltspray, overstuiving en grondwaterstanden kunnen van invloed zijn op de hier aanwezige beschermde habitats, waaronder ‘grijze duinen’, ‘duinheiden’ en ‘vochtige duinvalleien’.

Om de effecten van de versterking op de aanwezige flora- en vegetatie te kunnen bepalen stelde Ten Haaf en Bakker i.s.m. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier een monitoringsonderzoek op. In 2013 werden als nulmeting langs 16 raaien soortenkarteringen uitgevoerd en vegetatieopnamen gemaakt. In 2014 zal in een deel van de Harger- en Pettemerpolder een vegetatiekartering worden uitgevoerd, als afronding van de nulmeting. In de periode 2015-2018 wordt het onderzoek herhaald.

Effectgerichte maatregelen tegen verzuring en eutrofiering in open droge duinen

Vergrassing van droge duingraslanden was en is een groot probleem. Rond 1990 werd een EGM studie gestart om te onderzoeken wat de effecten van een aantal beheermethoden op het tegengaan van deze vergrassing zouden zijn. Wij voerden, in opdracht van de Universiteit van Amsterdam, monitoringsonderzoek uit naar de effecten van begrazing en verstuiving in Duin & Kruidberg en het Zwanenwater. De onderzoeken vonden plaats in 1991, 1994 en 1997. De gegevens werden o.a. gebruikt voor het de eindrapportage van dit OBN-onderdeel.

Monitoring vegetatie-ontwikkeling Kerf

In opdracht Staatsbosbeheer werd in de periode 1998-2002 de ontwikkeling van flora en vegetatie in de in 1997 aangelegde Kerf bij Schoorl gevolgd. De monitoring bestond uit jaarlijkse kartering van vegetatie en flora in de afgeplagde delen van de Kerf, maar ook van een ruim gebied daaromheen. In 2003 verscheen een samenvattend rapport De Kerf, evaluatie monitoring vegetatie en flora 1998-2002. In 2005 werd nog een keer een vervolgmonitoring uitgevoerd.
Andere monitoringsonderzoeken voor Staatsbosbeheer betroffen o.a. De Pirolavallei, Het Vogelmeer en Stuifkuilen in de Schoorlse duinen.

Vegetatie- en habitatkartering

Het uitvoeren van vegetatiekarteringen is een uitstekende methode om de natuurlijke ontwikkeling van een terrein vast te leggen. De verspreiding van vegetatietypen geeft veel informatie over de effecten van het gevoerde beheer en biedt ‘handvaten’ voor de bijstelling hiervan. Bovendien willen terreineigenaren weten welke natuurwaarden ze in hun terreinen hebben. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de grote terreinbeherende instanties regelmatig karteringen uit laten voeren. Vaak wordt zo’n vegetatiekartering aangevuld met een kartering van zeldzame en indicatieve plantensoorten.
Al in de TNO-duinvalleien-periode deden Ten Haaf & Bakker ervaring op met het uitvoeren van vegetatiekarteringen in het hele Nederlandse duingebied. Ook vanuit het bureau werden in de loop der jaren een groot aantal karteringen uitgevoerd.

Voorbeelden

Habitatkartering Onderzoekslocatie Petten, Pettemerduinen en Zwanenwater

In 2012 werd het Natuuronderzoek Onderzoekslocatie Petten, Pettemerduinen en Zwanenwater uitgevoerd in samenwerking met bureau Van der Goes en Groot uit Alkmaar. Onderdeel van dit onderzoek was een habitatkartering van het hele onderzoeksgebied. Het onderzoek vond plaats in opdracht van het Pallas-projectteam, die de bouw van de nieuwe Pallas-reactor voorbereid. Dit onderzoek dient als voorbereiding van het vergunningtraject en kan gebruikt worden om eventuele effecten op de omliggende Natura 2000 gebieden in beeld te brengen.

Vegetatiekartering Zwanenwater

In de afgelopen 25 jaar hebben wij het Zwanenwater 3 maal gekarteerd in opdracht van Natuurmonumenten. De eerste maal in 1986, daarna in 1992 en de laatste keer in 2008. Het 600 ha, grote gebied behoort tot de rijkste duingebieden van Europa, met een grote verscheidenheid aan vochtige valleivegetaties, waar veel Rode lijstsoorten groeien.
Tussentijds (1991 en 1994) karteerden we enkele delen van het gebied in het kader van het EGM-onderzoek.

Krommenieër Woudpolder

In de zomer van 2009 karteerden wij in opdracht van Staatsbosbeheer de veenweidegebieden Krommenieër Woudpolder, Westwouderpolder, Ham en Crommeneije, in totaal circa 325 ha. Het is de eerste basiskartering die van dit gebied is gemaakt. Verrassend was o.a. het verspreid voorkomen van brakke rietruigten met soorten als Heemst en Zilt torkruid. Naast de voorkomende vegetaties zijn ook zeldzame en indicatieve plantensoorten gekarteerd. Het eindrapport komt in de winter 2009-2010 beschikbaar.